Εισαγωγή στην ψυχανάλυση: Μελέτη έξι βασικών ψυχαναλυτικών εννοιών

Η ψυχανάλυση είναι, ιστορικά, η πρώτη ολοκληρωμένη θεωρητική προσέγγιση του ψυχισμού σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο και θεραπευτική αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών μέσω του λόγου.

Ξεκίνησε με τη μορφή της «ομιλητικής θεραπείας», «κάθαρσης» ή «καθαρισμού της καπνοδόχου» από τη δουλειά του Φρόυντ με τις υστερικές ασθενείς του τέλους του 19 ου αιώνα, ενώ κατά τη διάρκεια του 20 ου αιώνα αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε τόσο θεωρητικά και εννοιολογικά όσο και κλινικά, διαμορφώνοντας ένα φάσμα θεωριών αλλά και θεραπευτικών προσεγγίσεων και μοντέλων που εντάσσονται στην ομάδα των «ψυχοδυναμικών» προσεγγίσεων.

Στον αιώνα που πέρασε η ψυχανάλυση άφησε το ίχνος στην στη θεωρητική και κλινική αντιμετώπιση διαφόρων διαταραχών, οι οποίες, είτε τις ονομάζουμε με τη χρήση της ψυχαναλυτικής ορολογίας (νεύρωση, ψύχωση, διαστροφή) είτε του κυρίαρχου ψυχιατρικού ταξινομητικού λόγου (αγχώδεις διαταραχές, ψυχωτικές διαταραχές, διαταραχές της διάθεσης ή διαταραχές προσωπικότητας), συνεχίζουν να μας απασχολούν και να καλούμαστε να τις αντιμετωπίσουμε στην κλινική μας πράξη.

Σήμερα, 130 χρόνια περίπου μετά την επινόησή της από Σίγκμουντ Φρόυντ, η ψυχανάλυση συνεχίζει να ασκείται, κυρίως στο δυτικό κόσμο αλλά όχι χωρίς εξαιρέσεις και αλλού, από περίπου 20.000 κλινικούς.

Ακόμη περισσότεροι κλινικοί κάνουν χρήση ψυχαναλυτικών όρων, εννοιών και εργαλείων στην ψυχοθεραπευτική τους πρακτική χωρίς να είναι απαραίτητα οι ίδιοι ψυχαναλυτές.

Απ’ την άλλη, οι ψυχαναλυτικές έννοιες και η ορολογία χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως στον κοινωνικό λόγο για το σχολιασμό της καθημερινής ζωής, της επικαιρότητας και της κοινωνίας, αλλά και για τη μελέτη των φαινομένων της τέχνης και του πολιτισμού, σε ακαδημαϊκά και άλλα πλαίσια.

Εισαγωγή στην ψυχανάλυση: μελέτη έξι βασικών ψυχαναλυτικών εννοιών

Λαμβάνοντας υπόψη το ενδιαφέρον αλλά και τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές ανάγκες αποφοίτων και νέων επαγγελματιών στο πεδίο της ψυχικής υγείας, της κοινωνικής φροντίδας, της ειδικής αγωγής και της εκπαίδευσης, αλλά και των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, όπου γίνεται χρήση ψυχαναλυτικής ορολογίας είτε για την κατανόηση είτε και την αντιμετώπιση ενός κλινικού περιστατικού είτε για την προσέγγιση ενός φαινομένου που αφορά ευρύτερα πλαίσια, όπως η ομάδα, ο οργανισμός ή η κοινότητα, το Τμήμα Επιστημονικής Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης διοργανώνει για πρώτη φορά το εκπαιδευτικό «Εισαγωγή στην ψυχανάλυση: μελέτη έξι βασικών ψυχαναλυτικών εννοιών», το οποίο θα αναρτηθεί σε ασύγχρονη μορφή στην ηλεκτρονική πλατφόρμα εκπαίδευσης του ΤΕΤΕ με τη μορφή βιντεοσκοπημένων εισηγήσεων και μιας δοκιμασίας αξιολόγησης.

Μέσα από τη μελέτη έξι βασικών ψυχαναλυτικών εννοιών (μεταβίβαση, όνειρο, σύμπτωμα, Οιδιπόδειο, ναρκισσισμός και άγχος), το εκπαιδευτικό σεμινάριο στοχεύει να εξοικειώσει τους εκπαιδευόμενους με την ιστορία της ψυχανάλυσης, το θεωρητικό οπλοστάσιο που επινόησε ο Φρόυντ και άλλοι ψυχαναλυτές, όπως ο Ζακ Λακάν, αλλά και την κλινική εφαρμογή τους στην ψυχαναλυτική πρακτική καθώς και άλλα πλαίσια παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης.

Στόχοι και σκοποί σεμιναρίου εισαγωγής στην ψυχανάλυση

Παρουσιάζονται οι κλινικές οντότητες που συναντούμε στην ψυχαναλυτική πρακτική από την εποχή του Φρόυντ μέχρι και σήμερα, χρησιμοποιώντας παράλληλα, ως κεντρικά κλινικά παραδείγματα, τα πέντε κλασσικά «ιστορικά ασθενείας» του Φρόυντ, συν την πρώτη «ασθενή» της ψυχαναλυτικής μεθόδου από τις «Μελέτες για την υστερία» με τον Μπρόυερ.

Σκοπός είναι οι εκπαιδευόμενοι να γνωρίσουν αυτές τις βασικές έννοιες που χρησιμοποιούνται στη θεωρητική προσέγγιση αλλά και σ’ ένα ευρύτερο φάσμα κλινικών εφαρμογών της ψυχανάλυσης για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών, ώστε να μπορούν να προσεγγίζουν λογικά, θεωρητικά και κλινικά τις περιπτώσεις με τις οποίες δουλεύουν, μελετούν ή επιθυμούν να δουλέψουν στην πρακτική τους.

Στόχος του Σεμιναρίου είναι:

α) Εξοικείωση των συμμετεχόντων με το πλαίσιο της ψυχαναλυτικής προσέγγισης του ψυχισμού και των κλινικών διαταραχών
β) Γνωριμία με έξι βασικές ψυχαναλυτικές έννοιες (μεταβίβαση, όνειρο, σύμπτωμα, Οιδιπόδειο, ναρκισσισμός, άγχος) που διατρέχουν το έργο του Φρόυντ και άλλων ψυχαναλυτών
γ) Εισαγωγή στην εφαρμογή βασικών ψυχαναλυτικών όρων και εννοιών σε κλινικά περιστατικά από την ψυχαναλυτική βιβλιογραφία

Ώστε να:

α) Μπορούν να σκέφτονται και να προσεγγίζουν τα φαινόμενα του ψυχισμού υπό το ψυχαναλυτικό πρίσμα
β) Να μπορούν να χρησιμοποιούν βασικές έννοιες της ψυχαναλυτικής ορολογίας στη μελέτη ή και την κλινική προσέγγιση μιας περίπτωσης ή χαρακτηριστικών κλινικών περιπτώσεων με τις οποίες δουλεύουν στην κλινική τους πράξη
γ) Να αναπτύξουν ένα ενδιαφέρον για περαιτέρω ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων που αφορούν την ψυχαναλυτική ή ψυχοδυναμική θεωρία και πράξη

Περιεχόμενο σεμιναρίου ψυχαναλυτικών εννοιών

«Έννοια 1η: Η μεταβίβαση. Μελέτη περίπτωσης από τη βιβλιογραφία: Άννα Ο.»

Ιστορία της ψυχανάλυσης
Σίγκμουντ Φρόυντ και Γιόζεφ Μπρόυερ: «Μελέτες για την υστερία»
Η υπόθεση του ασυνειδήτου
Η περίπτωση της Άννα Ο.
Μεταβίβαση και ψυχική δομή (μεταβιβαστική /ναρκισσιστική νεύρωση)
Αντιμεταβίβαση

«Έννοια 2η: Το όνειρο. Μελέτη περίπτωσης από τη βιβλιογραφία: Ντόρα.»

Η σημασία του ονείρου
«Η ερμηνεία των ονείρων»
Λανθάνον και έκδηλο περιεχόμενο του ονείρου
Λογοκρισία του ονείρου
Συμπύκνωση και μετάθεση
Η περίπτωση της Ντόρας (Ιστορικό, όνειρα και συνειρμοί, εξέλιξη της
θεραπείας)
Όνειρο και μεταβίβαση

«Έννοια 3η: Το σύμπτωμα. Μελέτη περίπτωσης από τη βιβλιογραφία: Ο Άνθρωπος με τα ποντίκια.»

Σύμπτωμα και ψυχανάλυση
Αρχή της ηδονής/ αρχή της πραγματικότητας
Ενορμήσεις της ζωής/ ενορμήσεις του θανάτου
1η τοπική (Ασυνείδητο, Προσυνειδητό, Συνειδητό) και 2η τοπική (Αυτό, Εγώ,
Υπερεγώ)
Η σημασία του συμπτώματος
Η περίπτωση του Ανθρώπου με τα ποντίκια (συμπτώματα, ιστορικό, θεραπεία)
Ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση και μεταβίβαση

«Έννοια 4η: Το Οιδιπόδειο. Μελέτη περίπτωσης από τη βιβλιογραφία: Ο μικρός Χανς.»

Οι ενορμήσεις και τα αντικείμενά τους
Τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης (στοματικό, πρωκτικό, φαλλικό, λανθάνον, γεννητικό)
Το σύμπλεγμα ευνουχισμού
Το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα
Η περίπτωση του μικρού Χανς
Η σημασία της φοβίας

«Έννοια 5η: Ο ναρκισσισμός. Μελέτη περίπτωσης από τη βιβλιογραφία: Ο Πρόεδρος Σρέμπερ.»

Η νέα φροϋδική προσέγγιση της ψυχικής ανάπτυξης του 1911-1914 (αυτό-ερωτισμός/ ναρκισσισμός/ αγάπη του αντικειμένου)
Διάκριση ψύχωσης/ νεύρωσης
Ναρκισσισμός και μεταβίβαση
Ψυχωτικοί τύποι (σχιζοφρένεια/ παράνοια/ μελαγχολία) και πορεία της
ανάπτυξης
Η περίπτωση του Προέδρου Σρέμπερ (ανάλυση του Φρόυντ και του Λακάν)
Η ευεργετική δυνατότητα του παραληρήματος

«Έννοια 6η: Το άγχος. Μελέτη περίπτωσης από τη βιβλιογραφία: Ο Άνθρωπος με τους λύκους.»

Ορισμός του άγχους
Το άγχος στους τύπους της νεύρωσης και στην καθημερινή ζωή
Οι δυο φροϋδικές θεωρίες για το άγχος (λίμπιντο [1890-1920] και σήμα [1926])
Καθεστώς του άγχους στο παιδί (Μέλανι Κλάιν, Άννα Φρόυντ)
Η περίπτωση του Ανθρώπου με τους λύκους (ανάλυση του Φρόιντ και του Λακάν)

Εισηγητής:

Γιάννης Γραμματόπουλος
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ψυχανάλυσης
Συντονιστής Εκπαίδευσης ΤΕΤΕ
Μέλλος του BPS και της Ελληνικής Εταιρείας της Νέας Λακανικής Σχολής

Εκπαιδευτικά μέσα:

Βιντεοσκοπημένες εισηγήσεις με παρουσίαση PowerPoint
Δοκιμασία αξιολόγησης πολλαπλής επιλογής

Εκπαιδευτικό Υλικό:
Τα αρχεία ppt και η βιβλιογραφία θα είναι διαθέσιμα στην πλατφόρμα tetedu.gr

Συμμετέχοντες – προφίλ

Φοιτητές και τελειόφοιτοι ψυχολογίας, κοινωνικών και ανθρωπιστικών
σπουδών
Μεταπτυχιακοί φοιτητές, σπουδαστές και εκπαιδευόμενοι συμβουλευτικής
και ψυχοθεραπείας
Νέοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, υγείας, ειδικής αγωγής και
εκπαίδευσης

Αξιολόγηση Σεμιναρίου:

Οι συμμετέχοντες θα κληθούν να συμπληρώσουν ηλεκτρονικά και ανώνυμα ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση του σεμιναρίου με την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης.

Πληροφορίες: Τμήμα Επιστημονικής Τεκμηρίωσης & Εκπαίδευσης, Χούλη Παρασκευή,
Τηλέφωνο: 6984601372, 2105731581, Δευτέρα – Παρασκευή: 10:00-15:00
E-mail: [email protected]